Digitale Productpaspoort
Levenscyclusanalyses zijn product-specifieke onderzoeken die de milieu-impact uitdrukken in cijfers. Deze cijfers worden in de toekomst gebruikt om de duurzame prestaties van producten te communiceren op de digitale productpaspoorten.
En dit is nodig, want de zoektocht naar duurzamere, dagelijkse producten wordt steeds belangrijker. Zowel voor consumenten als producenten. Toch blijft het nog altijd ingewikkeld, door een gebrek aan duidelijke informatie, om de juiste duurzame keuzes te maken. Hierom wil de Europese Unie omstreeks 2026 het Digitale Product Paspoort (DPP) introduceren. Dit paspoort wordt productspecifiek en is onderdeel van de Ecodesign for Sustainable Products Regulation (ESPR). Het gaat informatie bieden over duurzame prestaties, de samenstelling, herkomst en mogelijkheden tot hergebruik van producten.
Het doel van de ESPR is om ervoor te zorgen dat producten langer meegaan, gemakkelijker te repareren zijn en beter recyclebaar worden. Het DPP bevat de informatie om dit doel te faciliterern. Cruciale informatie voor alle schakels in de keten; hoe het product in elkaar zit, hoe het te repareren/hergebruiken is, en wat de milieu-impact is. Voor meer informatie over het ESPR en DPP kun je dit artikel raadplegen.
Verpakking onderdeel van DPP
De EU kondigt aan dat de verpakking binnenkort onderdeel van het digitale product paspoort, van een uniek product is. De verpakking wordt daardoor niet meer als losstaand product gezien, zoals dat voorheen wel het idee was. Via Life Cycle Assessments wordt de milieu-impact van producten gedurende de gehele ‘levenscyclus’ beoordeeld. Onder de levenscyclus vallen alle activiteiten binnen de productie, het gebruik en uiteindelijk de verwerking van een product. De verpakking gaat dus een steeds belangrijkere rol spelen in de LCA’s van alledaagse producten. Maar; wat betekent dat precies?
De verpakking heeft invloed op de totale milieu-impact van een product, maar welke criteria de EU precies gaat gebruiken om dit aandeel te meten, is nog niet zeker en hangt af van verschillende factoren. Bijvoorbeeld de gekozen materialen van de verpakking, de mate waarin de verpakking bescherming biedt en de mogelijkheid of een verpakking hergebruikt of gerecycled kan worden. Bij het beoordelen van een verpakking wordt gekeken naar 'fit for purpose', wat betekent dat de duurzaamste verpakking afhankelijk is van het specifieke product waarvoor het wordt gebruikt. Zo zijn veel verpakkingen “over-beschermend”.Deze overbodige bescherming betekent ook weer extra verpakkingsmateriaal, en dus een grotere milieu-impact. Lees verderop in dit artikel meer over fit for purpose.<br>
Drie eigenschappen van een duurzame verpakking
Wij gaan in op drie eigenschappen van een duurzame verpakking die bepalend zijn voor de milieu-impact die volgt uit een levenscyclusanalyse. Is een verpakking hernieuwbaar, herbruikbaar en recyclebaar?
-Hernieuwbaarheid: Zijn de materialen waarvan de verpakking is gemaakt afkomstig van een hernieuwbare bron? Zo is papier afkomstig van een hernieuwbare bron, namelijk van bomen. Maar hernieuwbaarheid zegt niet alles. Er moet ook gekeken worden naar hoe lang een verpakking mee gaat,of er giftige stoffen aanwezig zijn en de hoeveelheid afval die de verpakking genereert. Sommige verpakkingen van hernieuwbare bronnen zijn niet herbruikbaar.
Hernieuwbare materialen hebben in de productiefase, en dus ook in de levenscyclusanalyse een lagere milieu-impact. Dit komt omdat de hernieuwbare materialen teruggroeien, waardoor ze, mits duurzaam verbouwd, onuitputtelijk zijn. Denk hierbij aan hout, karton en papier.
-Herbruikbaar:Kan een verpakking meerdere malen worden gebruikt of gooi je het direct weg? Herbruikbaarheid speelt een grote rol bij het minimaliseren van het verbruik van natuurlijke hulpbronnen. Voorbeelden van herbruikbare verpakkingen zijn glazen flessen, potten en plastic kratten. Maar herbruikbare verpakkingen vereisen een geavanceerd systeem van ophalen en schoonmaken, wat wel weer energie en water kost. Ook moet er een mogelijkheid zijn om gebruikte verpakkingen te herintroduceren in de markt. Dit kan bijvoorbeeld al voor glas en plastic flessen, en sinds kort ook op aluminium blikjes.
Een LCA is een analyse van de totale levensduur van het verpakkingsmateriaal en het product. Zodra de totale levensduur meerdere gebruiksfases kent, wordt de milieu-impact uitgespreid over meerdere gebruiksfases. Deze gebruiksfases noemen we ook wel levenscycli. Als we de verpakking van een product in beschouwing nemen in de DPP heeft herbruikbaarheid een flink reducerende werking. De impact van de verpakking kan immers uitgespreid worden over meerdere DPPs.
- Recyclebaarheid: Recyclebaar: Recyclebare verpakkingen zijn verpakkingen die gemaakt zijn van materialen die opnieuw kunnen dienen als grondstof voor andere producten. Recyclebare verpakking vermindert daarmee afval, mits op een juiste manier ingeleverd en verwerkt. Niet elk product wordt (door consumenten en producenten) evenveel gerecycled.Volgens EU-statistieken zijn de hoogste recyclingpercentages voor papiervezel (82%), gevolgd door metaal (76%), glas (76%) en plastic (38%).Ook voor recyclebare verpakkingen kan de milieu-impact, net als bij herbruikbare, verspreid worden over meerdere cycli.
Ook voor recyclebare verpakkingen kan de milieu-impact, net als bij herbruikbare, verspreid worden over meerdere cycli. Echter, voor recycling moet er wel iedere levenscyclus energie toegevoegd worden om de verpakking te recyclen, terwijl bij herbruikbaarheid dit niet nodig is. Hierdoor is recycling iets minder duurzaam in vergelijking met herbruikbaarheid.
‘Fit for purpose’ en de impact op het digitale productpaspoort.
Uiteindelijk bepaalt het eindproduct zelf welke verpakking de minste impact veroorzaakt. Dit principe wordt ‘fit for purpose’ genoemd. In sommige gevallen kunnen kartonnen kratten, vergeleken met plastic kratten, bijvoorbeeld veel milieuschade voorkomen bij het vervoer van voedsel. Ook al gaat plastic langer mee, plastic kratten zijn in de productie vele malen schadelijker, terwijl het geen significant toegevoegde waarde heeft om plastic kratten te gebruiken voor het transport van dit voedsel. In andere gevallen kan een herbruikbare plastic of glazen verpakking juist wél de voorkeur hebben omdat het de levensduur van een product aanzienlijk verlengt.
Daarom is het van belang om de verpakking mee te nemen in de evaluering van de ‘life-cycle’ van het gehele product. Want er is geen eenduidig antwoord, er is niet één soort verpakking die altijd de duurzaamste keuze blijkt. In sommige gevallen heeft een recyclebare papieren zak de voorkeur boven een herbruikbare glazen pot. Of andersom. Hernieuwbare, herbruikbare, recyclebare en biologisch afbreekbare verpakkingen kunnen dus heel goed naast elkaar bestaan. Per geval moet gekeken worden wat de duurzaamste verpakking is, op basis van de volledige LCA. Wel bestaat er een kans dat er uiteindelijk door de EU, voor specifieke productgroepen, bepaalde verpakkingsregels worden opgesteld als blijkt dat dit aantoonbare ecologische voordelen heeft.
Door verpakkingen onderdeel te maken van de LCA en dus ook van het DPP, kan de milieu-impact van het gehele product-systeem veel nauwkeuriger worden geduid. Dit creëert extra waarde voor het product en maakt het makkelijker om het product te repareren, hergebruiken of uiteindelijk te recyclen. Want als de transparantie rondom een product, de grondstoffen en de productiemethode toeneemt, neemt ook de circulariteit van het product toe.
Voorbereiden op toekomstige wetgeving
Omdat het goed mogelijk is dat het DPP in de toekomst een wettelijke verplichting wordt, is het verstandig verpakkingen nu al mee te nemen in de LCA. Bedrijven kunnen zich hiermee goed voorbereiden op de komende verplichting en daarmee al voorlopen op de concurrentie. Het makkelijkste is dan ook om verpakkingsleveranciers te kiezen die hun LCA’s al op orde hebben, zodat de afnemer de resultaten direct kan meenemen in zijn DPP.
