Wat eet je als ontbijt? Sommige mensen noemen het de belangrijkste maaltijd van de dag. Als case-study in deze voorbeeld-LCA hebben we twee verschillende soorten ontbijt vergeleken. Aan de ene kant van het kanaal is ete mensen het populaire continentale ontbijt. En aan de andere kant, op het mooie en natte eiland, genieten mensen van worstjes en thee bij hun Engelse ontbijt. Ons team bij Hedgehog Company was nieuwsgierig naar de verschillen, in ontbijt dan, en voerde een vergelijkende LCA-studie uit.
Download het volledige LCA-rapport aan het einde van het artikel.
De milieu-impact van koffie vs. thee
Het eerste verschil tussen de twee soorten ontbijt is de warme drank; thee vs. koffie. We vergeleken een kop koffie van 200 ml (met 7 gram gebrande koffie) met een kop thee van 200 ml water (met 2 gram gedroogde thee). Grondstoffen, productie en transport zijn meegenomen in deze analyse. Keukenprocessen, zoals het koken van water, zijn ook meegenomen.
De impact van zowel ons kopje koffie als ons kopje thee wordt berekend met een LCA-studie. Bij het uitvoeren van een LCA moet er rekening worden gehouden met verschillende categorieën van milieu-impact. Deze categorieën worden berekend met behulp van de Environmental Footprint (EF)-methode.
Deze methodologie is ontwikkeld voor de Product Milieuvoetafdruk van de Europese Unie (de PEF). De PEF is ontwikkeld om alle verschillende LCA-methodologieën te vervangen. Het wordt de toekomstige standaard binnen de EU.
De EU heeft deze methode ontwikkeld om een einde te maken aan de verwarring over de juiste effectbeoordelingsmethode en om de LCA-methodologieën te harmoniseren. Dit wordt gedaan om de milieueffecten van producten te beoordelen. Daarnaast pakt de EF het gebrek aan uniforme rekenregels voor specifieke productgroepen aan.
De LCA laat zien dat de milieu-impact van thee veel lager is dan die van koffie, zie figuur 1. De impact op klimaatverandering is 0,017 kg CO2-eq. per kopje thee. Terwijl dit voor koffie 0,071 kg CO2-eq. is. De LCA laat dus zien dat de impact op klimaatverandering een factor 4 hoger is voor een kopje koffie.
Voor slechts twee impactcategorieën is de impact van thee groter: watergebruik en landgebruik. Voor de productie en het transport van thee wordt ongeveer 180 liter water gebruikt, terwijl voor koffie 110 liter water wordt gebruikt. Hoewel je favoriete warme drank slechts 200 ml bevat, is het totale waterverbruik tijdens de productie veel hoger. Koffie- en theeplanten gebruiken veel irrigatiewater om te groeien en bonen en bladeren te produceren. Dit is de watervoetafdruk van het product.
Een milieuvergelijking tussen een Engels en een continentaal ontbijt
Een kop koffie of thee smaakt natuurlijk veel beter bij een lekker ontbijt. We vroegen ons af wat de impact op het milieu zou zijn van één uitgebreid ontbijt. Daarom besloten we, via een LCA, een traditioneel Engels ontbijt te vergelijken met een continentaal ontbijt.
Voor de vergelijking kijken we naar het recept voor een traditioneel Engels ontbijt:
- 1 worst
- 2 porties bacon
- 35 gram tomaten
- 100 gram gebakken bonen
- 1 plak bloedworst
- 1 gebakken ei
- 1 snee brood
- 1 kop thee
Dit recept wordt vergeleken met een continentaal ontbijt, je kent dit als het ontbijtbuffet dat je vaak in hotels vindt. Dit ontbijt heeft geen vast recept. Daarom gaan we uit van veelvoorkomende ingrediënten die samen dezelfde calorische waarde leveren als het Engelse ontbijt.
De ingrediënten zijn zo gekozen dat beide recepten ongeveer 800 kcal bevatten. Dat betekent dat je van beide ontbijten evenveel energie binnenkrijgt. Op deze manier is de vergelijking zo eerlijk mogelijk, ondanks de verschillende ingrediënten.
Recept continentaal ontbijt:
- 1 appel
- 150 gram yoghurt
- 15 gram rozijnen
- 15 gram zonnebloempitten
- 40 gram muesli
- 1 bagel
- 30 gram roomkaas
- 1 kop zwarte koffie
Er wordt niet alleen gekeken naar de grondstoffen, de productie en het vervoer. Ook de bereiding van de ingrediënten in de keuken wordt meegenomen. Dit kan gas zijn dat door de oven wordt gebruikt, elektriciteit voor de ketel, de oven, enz.
De milieu-impact van je ontbijt
Op de meeste categorieën heeft het Engelse ontbijt een grotere milieu-impact. Dit ontbijt heeft een CO2-voetafdruk van 2,30 kg CO2-eq, terwijl een continentaal ontbijt 1,40 kg CO2-eq uitstoot.
In de categorieën watergebruik en landgebruik scoort het continentale ontbijt slechter Dit komt vooral door de appel in ons ontbijt. Fruit is, na vlees, de meest intensieve voedselgroep voor land- en watergebruik. Er is ook veel water nodig voor de productie van tarwe voor de bagel.
We krijgen een beter inzicht in welke ingrediënten het meest bijdragen aan de milieu-impact als we wat beter kijken. Bij het Engels ontbijt hebben de worst en de bloedworst het grootste aandeel in meerdere impactcategorieën. Vleesproducten hebben een relatief hoge impact. Het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) bevestigt dit ook (de Valk et al., 2016, p.10).
De grote milieu-impact van dierlijke producten wordt veroorzaakt door de grote hoeveelheden voer die een dier eet om producten als vlees en zuivel te produceren. Het voer wordt gemaakt van soja, waarvoor land nodig is om het te verbouwen. Veel ontbossing wordt veroorzaakt door de teelt van soja (Milieu Centraal, n.d.).
Bovendien is mest nodig voor de productie van landbouwproducten, waarbij weer lachgas (N2O), fosfaat, methaan en ammoniak vrijkomen. Wanneer dieren hun voer verteren, komt er nog meer methaan vrij. Dit verklaart grotendeels waarom de impact van een Engels ontbijt groter is dan die van een continentaal ontbijt.
Bij het continentaal ontbijt blijken de bagel en de yoghurt de grootste bijdrage te leveren. Yoghurt is ook een dierlijk product. De milieubelasting van zuivel is ook groter dan van bijvoorbeeld groente en fruit.
Hoe kan je (nog steeds) genieten van je zondag ontbijt
Wil je een Engels ontbijt eten, maar de impact op onze planeet beperken? Door vleesproducten te vervangen door alternatieven zoals tofu, vegetarisch gehakt, of vegetarische hamburgers kan je 65% van de koolstofuitstoot voorkomen. Deze koolstofuitstoot draagt bij tot de opwarming van de aarde. Vooral in de productiefase van deze ingrediënten kun je milieu-impact voorkomen.
Wanneer we de impact opsplitsen in productie, transport en keukenprocessen, wordt inderdaad duidelijk dat de productiefase een enorme bijdrage levert aan de totale impact. Door vleesalternatieven te eten, wordt een groot deel van deze impact voorkomen.
Figuur 5 laat zien dat de keukenprocessen ook in verschillende impactcategorieën een grote rol spelen. Gas en elektriciteit hebben een grote impact omdat ze fossiele grondstoffen gebruiken. Door aardgas uit de bereidingsstappen te schrappen, kun je een deel van de impact voorkomen. Een inductiekookplaat gebruikt elektriciteit en maakt het gebruik van gas overbodig. Of, nog beter: Een inductiekookplaat (en andere keukenapparatuur) aangedreven door een 'groene' elektriciteitsmix.
Door een gasfornuis te vervangen door een inductiekookplaat en groene stroom kan 58% van de impact in 'Gebruik van hulpbronnen, fossielen' worden voorkomen. Ook in andere impactcategorieën levert het een groot verschil op. Je kunt 30% van de CO2-uitstoot van een Engels ontbijt besparen, of 40% van een Continentaal ontbijt.
Al met al is de meest milieuvriendelijke optie het bereiden van een continentaal ontbijt met een inductiekookplaat en groene stroom.
Bronnen
[1] de Valk, E., Hollander, A., & Zijp, M. (2016). Milieubelasting van de voedselconsumptie in Nederland. 10. https://www.rivm.nl/bibliotheek/rapporten/2016-0074.pdf
[2] Milieu Centraal. (n.d.). Vlees en de impact op het klimaat. Milieu Centraal. Op 3 februari 2022 ontleend aan https://www.milieucentraal.nl/eten-en-drinken/milieubewust-eten/vlees/
