In dit artikel lichten wij ons levenscyclusanalyse-voorbeeld van uw ontbijt toe. Als casestudy in deze voorbeeld-LCA hebben we twee verschillende soorten ontbijt vergeleken. Aan de ene kant van het kanaal is er het populaire continentale ontbijt. En aan de andere kant, op dit mooie en natte eiland, genieten mensen van worstjes en thee bij hun Engelse ontbijt. Ons team bij Hedgehog Company werd nieuwsgierig naar de verschillen, in ontbijt dan, en voerde een vergelijkbare LCA-studie uit.
Download het volledige LCA-rapport hieronder.
Het milieueffect van koffie versus thee
Het eerste deel van de opdracht is koffie en thee te vergelijken op hun milieueffect. We hebben een kop koffie van 200 ml en 7 gram gebrande koffie vergeleken met een kop thee van 200 ml water en 2 gram gedroogde thee. In deze analyse wordt rekening gehouden met grondstoffen, productie en vervoer. Keukenprocessen, zoals het koken van water, worden ook meegenomen.
De impact van zowel ons kopje koffie als ons kopje thee is berekend met een LCA-studie. De milieu-impact van beide wordt uitgedrukt in zestien impactcategorieën. Deze categorieën worden berekend door gebruik te maken van de Environmental Footprint (EF) methode. Deze methodiek is ontwikkeld voor de Product Environmental Footprint van de Europese Unie (de PEF). De PEF is ontwikkeld om alle verschillende LCA-methodologieën te vervangen. Het zal de toekomstige standaard binnen de EU worden.
De EU heeft deze methode ontwikkeld om een einde te maken aan de verwarring over de juiste effectbeoordelingsmethode en om de LCA-methodologieën te harmoniseren. Dit wordt gedaan om de milieueffecten van producten te beoordelen. Daarnaast pakt de EF het gebrek aan uniforme rekenregels voor specifieke productgroepen aan.
Uit de LCA blijkt dat het milieueffect van thee veel kleiner is dan dat van koffie, zie figuur 1. Het effect op de klimaatverandering is 0,017 kg CO2-eq. per kopje thee. Terwijl dit voor koffie 0,071 kg CO2-eq. is. Uit de LCA blijkt dus dat het effect op de klimaatverandering een factor 4 hoger is voor een kopje koffie.
Slechts voor twee impactcategorieën is de impact van thee groter: watergebruik en landgebruik. Het waterverbruik voor de productie en het vervoer van thee bedraagt ongeveer 180 liter, terwijl koffie 110 liter water verbruikt. Hoewel uw favoriete warme drank slechts 200 ml bevat, is het totale waterverbruik veel hoger. Koffie- en theeplanten gebruiken veel irrigatiewater om te groeien en bonen en bladeren te produceren.
Een milieuvergelijking tussen een Engels en een continentaal ontbijt
Een kopje koffie of thee smaakt natuurlijk veel lekkerder bij een lekker ontbijt. We vroegen ons af wat de milieu-impact zou zijn van één uitgebreid ontbijt. Daarom hebben we besloten om een traditioneel volledig Engels ontbijt te vergelijken met een continentaal ontbijt door een LCA-studie uit te voeren. Het recept voor een traditioneel Engels ontbijt in onze studie is:
Engels ontbijt recept
- 1 worst
- 2 rashers bacon
- 35 gram tomaten
- 100 gram gebakken bonen
- 1 plak bloedworst
- 1 gebakken ei
- 1 snee brood
- 1 kop thee
Dit recept wordt vergeleken met een continentaal ontbijt, bekend als het ontbijtbuffet dat je vaak in hotels vindt. Dit ontbijt heeft geen vast recept. Daarom gaan we uit van de meest gangbare ingrediënten en dezelfde calorische waarde als het Engelse ontbijt. De ingrediënten zijn zo gekozen dat beide recepten rond de 800 kcal bevatten. Dat betekent dat je uit beide ontbijten evenveel energie zou halen. Op deze manier is de vergelijking zo eerlijk mogelijk, ondanks de verschillende ingrediënten.
Continentaal ontbijt recept
- 1 appel
- 150 gram yoghurt
- 15 gram rozijnen
- 15 gram zonnebloempitten
- 40 gram muesli
- 1 bagel
- 30 gram roomkaas
- 1 kop zwarte koffie
Er wordt niet alleen gekeken naar de grondstoffen, de productie en het vervoer. Ook de bereiding van de ingrediënten in de keuken wordt meegenomen. Dit kan gas zijn dat door de oven wordt gebruikt, elektriciteit voor de ketel, de oven, enz.
De milieu-impact van uw ontbijt
Voor de meeste categorieën heeft het Engels ontbijt een grotere impact op het milieu. Het vertegenwoordigt een koolstofvoetafdruk van 2,30 kg CO2-eq, terwijl een continentaal ontbijt 1,40 kg CO2-eq uitstoot. In de categorieën waterverbruik en landgebruik is het Continentaal ontbijt intensiever. Dit wordt vooral veroorzaakt door de appel in ons ontbijt. Fruit is, na vlees, de meest intensieve voedselgroep voor land- en watergebruik. Ook voor de productie van tarwe voor de bagel is veel water nodig.
We krijgen een beter inzicht in welke ingrediënten het meest bijdragen aan de milieu-impact als we wat beter kijken. Bij het Engels ontbijt hebben de worst en de bloedworst het grootste aandeel in meerdere impactcategorieën. Vleesproducten hebben een relatief hoge impact. Het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) bevestigt dit ook (de Valk et al., 2016, p.10).
De grote milieu-impact van dierlijke producten wordt veroorzaakt door de grote hoeveelheden voeder die een dier eet om producten als vlees en zuivel te produceren. Het voer wordt gemaakt van soja, waarvoor land nodig is om het te verbouwen. Veel ontbossing wordt veroorzaakt door de teelt van soja (Milieu Centraal, n.d.).
Bovendien is mest nodig voor de productie van landbouwproducten, waarbij weer lachgas (N2O), fosfaat, methaan en ammoniak vrijkomen. Wanneer dieren hun voer verteren, komt er nog meer methaan vrij. Dit verklaart grotendeels waarom de impact van een Engels ontbijt groter is dan die van een continentaal ontbijt.
Bij het continentaal ontbijt blijken de bagel en de yoghurt de grootste bijdrage te leveren. Yoghurt is ook een dierlijk product. De milieu-impact van zuivel is ook groter dan van bijvoorbeeld fruit en groenten.
Hoe kan je (nog steeds) genieten van je zondag ontbijt
Wil je een Engels ontbijt eten, maar de impact op onze planeet beperken? Door vleesproducten te vervangen door alternatieven zoals tofu, vegetarisch gehakt, of vegetarische hamburgers kan je 65% van de koolstofuitstoot voorkomen. Deze koolstofuitstoot draagt bij tot de opwarming van de aarde. Vooral in de productiefase van deze ingrediënten kun je milieu-impact voorkomen.
Wanneer we de impact opsplitsen in productie, transport en keukenprocessen, wordt inderdaad duidelijk dat de productiefase een enorme bijdrage levert aan de totale impact. Door vleesalternatieven te eten, wordt een groot deel van deze impact voorkomen.
Figuur 5 laat zien dat de keukenprocessen ook in verschillende impactcategorieën een grote rol spelen. Gas en elektriciteit hebben een grote impact omdat ze fossiele grondstoffen gebruiken. Door aardgas uit de bereidingsstappen te schrappen, kun je een deel van de impact voorkomen. Een inductiekookplaat gebruikt elektriciteit en maakt het gebruik van gas overbodig. Of, nog beter: Een inductiekookplaat (en andere keukenapparatuur) aangedreven door een 'groene' elektriciteitsmix.
Door een gasfornuis te vervangen door een inductiekookplaat en groene stroom kan 58% van de impact in 'Gebruik van hulpbronnen, fossielen' worden voorkomen. Ook in andere impactcategorieën levert het een groot verschil op. Je kunt 30% van de koolstofuitstoot van een Engels ontbijt besparen, of 40% van een Continentaal ontbijt.
Al met al is de meest milieuvriendelijke optie het bereiden van een continentaal ontbijt met een inductiekookplaat en groene stroom.
REFERENTIES EN LINKS
[1] de Valk, E., Hollander, A., & Zijp, M. (2016). Milieubelasting van de voedselconsumptie in Nederland. 10. https://www.rivm.nl/bibliotheek/rapporten/2016-0074.pdf
[2] Milieu Centraal. (n.d.). Vlees en de impact op het klimaat. Milieu Centraal. Op 3 februari 2022 ontleend aan https://www.milieucentraal.nl/eten-en-drinken/milieubewust-eten/vlees/
