Voor dit artikel heeft onze collega Rik Wessels een levenscyclusanalyse (LCA) uitgevoerd door verschillende eieren te vergelijken. Een LCA-studie geeft gedetailleerd inzicht in de mogelijke milieu-impact van een product of dienst.
Voor de bewuste consument stellen supermarkten heel wat moeilijke keuzes voor. Kies je voor producten verpakt in plastic verpakkingen of ga je voor papieren verpakkingen? Wat met een biologisch product of een product met een bepaalde certificering?
Neem de eierplanken. Kies je scharreleieren, biologische eieren, of eieren met een 'beter leven' keurmerk? Deze opties zeggen allemaal iets over de manier waarop de kippen leven en gevoed worden, maar dit zegt niet direct iets over de milieu-impact. Een LCA-studie geeft inzicht in waar de milieueffecten liggen.
Kwantificeren van milieueffecten met LCA
Door gebruik te maken van een LCA-studie houden we rekening met de volledige productlevenscyclus van een ei. De koolstofvoetafdruk van een kilo eieren varieert van ongeveer 2 tot 4 kilogram koolstof per kilogram product. Deze variatie is het gevolg van een aantal factoren; zoals het verschil in het gebruikte diervoeder, maar ook in de manier waarop de kippen worden gehouden. Zo hebben biologische eieren een hogere koolstofuitstoot dan eieren van hennen met vrije uitloop [1].
In eerste instantie klinkt dit misschien tegenstrijdig. Het voer van biologische kippen komt vaak uit de regio, terwijl het voer voor andere kippen vaak uit soja bestaat. Dit komt meestal uit Zuid-Amerika. Bovendien worden bij het verbouwen van het voer van biologische kippen geen kunstmest en synthetische bestrijdingsmiddelen gebruikt [2].
De productie van dit voeder is echter minder efficiënt dan voor niet-biologische diervoeders. Deze gewassen mislukken vaker of groeien minder snel door het ontbreken van bestrijdingsmiddelen en meststoffen [3].
Er zijn dus veel factoren die de milieu-impact van eieren bepalen. Met een LCA worden deze factoren verduidelijkt aan de hand van verschillende effectcategorieën. Deze variëren van het effect op de klimaatverandering door de uitstoot van broeikasgassen tot verschillende vormen van effect op de menselijke gezondheid.
De milieu-hotspots van eieren
Een LCA is een systeembenadering, waarbij rekening wordt gehouden met elke stap in de toeleveringsketen: van de wieg tot het graf. Een van de factoren waarin de fokmethoden van elkaar verschillen is het energieverbruik. In het algemeen betekent meer kippen in één stal dat er minder (thermische) energie gebruikt hoeft te worden.
Kippenvoer
Het energieverbruik wordt echter in de schaduw gesteld door de factor die het meest bijdraagt tot de koolstofuitstoot: het kippenvoer.
De koolstofuitstoot van zowel vleeskippen als legkippen wordt grotendeels bepaald door de milieu-impact van het toegediende voeder. Een kip eet ongeveer twee tot drie kilo voer per kilo eieren [4]. Deze kippen worden vaak gevoerd met een mix van soja, tarwe en maïs. De uitstoot van dit voer kan tot 90% bijdragen aan de totale koolstofvoetafdruk [5].
Bovendien is de voederconversie belangrijk. De voederconversie voor biologische kippen is veel hoger dan voor andere kippen. Dit betekent dat een biologische kip meer moet eten om dezelfde productie van kippenvlees of kippeneieren te bereiken.
Landgebruik
Een andere belangrijke factor, die verband houdt met het voeder, is de koolstofimpact als gevolg van het veranderde landgebruik. Soja komt voornamelijk uit Zuid-Amerika, waar een groot deel van de productie nog steeds gepaard gaat met de vernietiging van tropische regenwouden. Ondanks de lagere productie-efficiëntie heeft biologisch kippenvoer minder impact op het landgebruik omdat er minder soja wordt gebruikt.
Er bestaat echter grote methodologische onzekerheid over de nauwkeurigheid waarmee het effect van landgebruik in een LCA kan worden gekwantificeerd. Deze factor wordt daarom niet meegenomen in veel studies die de CO2-uitstoot van kippeneieren berekenen. Blonk Consultants rekent een extra 1,6 kilo CO2-emissie toe voor verandering in landgebruik, maar geeft ook aan dat hier een grote onzekerheid in zit [6].
Mest
Na het voer levert mest de grootste bijdrage aan de totale CO2-uitstoot. Naast CO2 bevat kippenmest ook een deel CH4 (methaan) en N2O (lachgas). Eén kilogram methaan staat gelijk aan ongeveer 25 kilogram CO2-uitstoot, en één kilogram lachgas staat gelijk aan 298 kilogram CO2-uitstoot!
Blonk Consultants heeft berekend dat bij de mestopslag en -verwerking van een biologische leghen meer CO2 vrijkomt dan bij scharrellegkippen. Dit komt vooral door het hogere eiwitgehalte in het toegediende voer, waardoor er meer methaan en lachgas vrijkomt [5].
Hoe de impact te verminderen: Kipster eieren
Het bedrijf Kipster is uitgeroepen tot het meest duurzame bedrijf van Nederland in 2020. Kipster is een van de bedrijven die actief werkt aan het verbeteren van dierenwelzijn en het verminderen van CO2-uitstoot.
Zo krijgen de legkippen een mix van hoofdzakelijk reststromen, aangevuld met een kleine hoeveelheid "hoogwaardig" voer. Dit zorgt ervoor dat de koolstofuitstoot van het voer met ongeveer vijftig procent wordt gereduceerd. Ondanks deze reststromen draagt het voer nog steeds voor 77% bij aan de totale koolstofuitstoot van het bedrijf [7].
Toch is Kipster erin geslaagd de impact van haar eieren te beperken tot 1,3 kilo koolstof per kilo product. Meer rekening houden met dierenwelzijn hoeft niet noodzakelijk ten koste te gaan van de koolstofvoetafdruk.
Effecten van kleinschalige kippenhouderij
Kipster bewijst dat het verminderen van de milieu-impact niet ten koste hoeft te gaan van het dierenwelzijn. Door gebruik te maken van lokale reststromen hoeft er geen soja uit Zuid-Amerika gehaald te worden. Dit bespaart koolstofuitstoot en leidt niet tot extra landgebruik.
Grootschalige productie is uiteraard efficiënter dan kleinschalige productie. In de praktijk betekent dit echter niet noodzakelijkerwijs dat de kleinschalige productie van kippeneieren een hogere koolstofvoetafdruk met zich meebrengt. Het voordeel van kleinschalige productie is dat lokale reststromen kunnen worden benut, wat bij grootschalige productie een knelpunt is. Dit betekent dat kleinschalige productie niet alleen beter kan zijn voor de kippen, maar ook voor het klimaat.
Bij Hen & Co bieden ze een unieke ervaring waarin de kip en het ei centraal staan. In hun projecten ondersteunen ze kleinschalige kippenhouderij aan huis in combinatie met je eigen moestuin. Met een dergelijke oplossing kunt u nieuwe huisdieren hebben en deels zelfvoorzienend worden.
BRONNEN EN LINKS
[1] Blonk consultants & ABN Amro. (2011). Duurzaamheid in eieren en kippenvlees. Via https://docplayer.nl/10142966-Duurzaamheid-in-eieren-en-kippenvlees.html
[2] Milieucentraal. (n.d.). Eieren. Via https://www.milieucentraal.nl/eten-en-drinken/milieubewust-eten/eieren/
[3] Mommers, J. (2015). Factcheck: 'Kippen in de wei zijn slecht voor het milieu'. Via https://decorrespondent.nl/3219/factcheck-kippen-in-de-wei-zijn-slecht-voor-het-milieu/355827059313-879506d0
[4] Dekker, S. E. M., De Boer, I. J., Vermeij, I., Aarnink, A. J., & Koerkamp, P. G. (2011). Ecologische en economische evaluatie van Nederlandse eierproductiesystemen. Livestock Science, 139(1-2), 109-121.
[5] Blonk Consultants & ABN AMRO. (2018).
[6] Blonk Consultants. (2019). De cijfers op een rijtje. Via https://www.blonkconsultants.nl/portfolio-item/de-cijfers-op-een-rijtje/
[7] Kipster. (2020). Jaarverslag 2020. Via: https://www.kipster.nl/blog/ons-jaarverslag-2020
