Wat als klimaatverandering jouw kopje dagelijkse koffie peperduur of zelfs onmogelijk zou maken? Het klinkt dramatisch, maar de realiteit ontvouwt zich al voor onze ogen. De klimaatcrisis heeft nu al sterke invloed op de producten die we dagelijks consumeren. Van chocolade tot wijn, veel van onze favoriete lekkernijen zijn afhankelijk van stabiele temperaturen, voorspelbare regenval en gezonde ecosystemen. Bovendien zijn koffie en de regio´s waar het groeit bijzonder gevoelig voor klimaatveranderingen. Wat betekent deze onvoorspelbaarheid voor de toekomst van je dagelijkse bakje pleur?
De economie van koffie
Wist je dat koffie na olie de op één na waardevolste grondstof ter wereld is? De wereldwijde koffieprijzen zijn altijd al gevoelig geweest voor schommelingen, omdat plotselinge extreme weersomstandigheden direct tekorten kunnen veroorzaken. Tegenwoordig komen extreme weersomstandigheden steeds vaker voor, waardoor de wereldwijde productie regelmatig klappen oploopt. Klimaatverandering treft dus niet alleen koffieboeren, maar ook je portemonnee.
Begin jaren ‘90 ging koffie voor ongeveer $0,50 per pond over de toonbank. Halverwege de jaren 2010 steeg de prijs tot boven de $2 per pond, en in recente jaren hebben extreme weersomstandigheden en verstoringen in de toeleveringsketen de prijzen nog verder opgedreven. Zo zorgde in 2021 een plotselinge vorst in Brazilië voor een prijsstijging van 60% in slechts enkele maanden.
In 2024 bereikte de koffieprijs al het hoogste niveau in 50 jaar: meer dan $3,36 per pond. Volgens koffiehandelaren en café-eigenaren is het niet ondenkbaar dat we binnenkort $12 voor een latte betalen, omdat de productie moeite heeft om de vraag bij te houden (Reuters, 2024).(Reuters, 2024). Sommige experts waarschuwen zelfs dat de koffieprijzen de komende jaren kunnen verdubbelen (Macrotrends, 2024).
De Coffee Belt: waar groeit koffie?
De oorsprong van koffie is onzeker, maar de eerste kopjes werden waarschijnlijk gedronken in Jemen of Ethiopië. Westerse ontdekkingsreizigers en handelaren verspreidden vervolgens de koffieboon vervolgens over de hele wereld, waardoor het een vast onderdeel van ons dagelijks leven werd.
Tegenwoordig wordt het grootste deel van de koffiebonen geteeld in een smalle gordel rond de evenaar, met Brazilië en Vietnam als de grootste producenten. Brazilië levert ongeveer 37% van de wereldproductie, terwijl Vietnam goed is voor ongeveer 17%. Samen produceren deze landen meer dan de helft van de wereldwijde koffievoorraad (International Coffee Organization, 2023). (International Coffee Organization, 2023).
Wereldwijd wordt jaarlijks ongeveer 10 miljoen ton koffie geproduceerd, met Colombia, Ethiopië en Honduras als andere belangrijke producenten (FAO, 2023). Klimaatmodellen voorspellen de mogelijkheid dat tegen 2050 de geschikte teeltgebieden met 50% zal afnemen, wat de wereldwijde koffievoorziening nog instabieler maakt.
Belangrijkste koffieproducerende landen:
Brazilië: 39%
Vietnam: 16%
Colombia: 8%
Indonesië: 5%
Ethiopië: 5%
Plant met een hoge eisen
De koffieplant is geen makkelijke plant en stelt hoge eisen aan zijn leefomgeving zoals het type bodem en klimaat. Daarom is de plant behoorlijk kwetsbaar voor klimaatverandering. Er zijn twee hoofdsoorten: Coffea arabica en Coffea canephora (beter bekend als robusta), die beide specifieke omstandigheden vereisen.
Arabica, de boon achter de meeste kwaliteitskoffies, groeit het best op hoogtes tussen 1.200 en 2.200 meter en heeft temperaturen tussen 18-22°C en regelmatige neerslag nodig. Robusta, vaak gebruikt in instantkoffie en espressomelanges, verdraagt iets hogere temperaturen en lagere hoogtes, maar blijft gevoelig voor klimaatschommelingen.
Het kweken van koffie is een arbeidsintensief proces. Zaailingen hebben schaduw en zorgvuldige verzorging nodig. Pas na enkele jaren dragen de bomen vruchten, een soort van rode bessen met daarin de kostbare koffiebonen. Deze kersen moeten op het perfecte moment worden geoogst en verwerkt, voordat de bonen kunnen worden gedroogd en geroosterd tot de koffie die we kennen (NOAA, 2024).
Extreme weersomstandigheden bemoeilijken koffieteelt
Met name specifieke eigenschappen van de koffieplant dwingt boeren steeds vaker om naar grotere hoogten te verhuizen in de zoektocht naar een koeler klimaat. Maar op den duur heeft ook de boer de top bereikt. Tegelijkertijd verstoren onregelmatige regenval en extreme weersomstandigheden de bloei en vruchtontwikkeling. Een enkele onverwachte vorst, overstroming of droogte kan een hele oogst vernietigen.
Zo vernielden in 2021 een reeks extreme vorstperiodes in Brazilië enorme koffieplantages, wat de wereldwijde prijzen deed stijgen. In Vietnam, de op een na grootste koffieproducent, vernietigde zware regenval in 2023 de oogst, wat de aanvoer verder onder druk zette. Ook orkanen die door Midden-Amerika trokken, hebben aanzienlijke schade aangericht de afgelopen jaren.
Potentiële nieuwe koffieregio's
Naarmate traditionele koffieregio's minder levensvatbaar worden, kunnen nieuwe gebieden zich ontwikkelen als potentiële koffiehubs. Sommige studies suggereren dat delen van Argentinië, Chili, het zuiden van de Verenigde Staten of zelfs het noorden van Spanje levensvatbaar zouden kunnen worden voor koffieteelt. Maar of dat echt realistisch is, blijft onzeker.
Koffieplanten hebben namelijk jaren nodig om te rijpen, terwijl klimaatverandering zich in een veel sneller tempo ontwikkeld. Boeren kunnen hun plantages niet zomaar verplaatsen, en investeringen in nieuw land, infrastructuur en expertise kosten veel tijd. Bovendien brengen ontbossing, bodemgesteldheid en economische factoren extra uitdagingen met zich mee (National Geographic, 2024).
Veranderende patronen in het verbouwen koffie zullen verwoestende gevolgen hebben voor toekomstige generaties koffieboeren. Wereldwijd zijn ongeveer 120 miljoen mensen afhankelijk van koffie voor hun levensonderhoud. Kennis is generaties lang opgebouwd en hun land is vaak niet eens geschikt voor andere gewassen of grootschalige landbouw, waardoor overstappen vaak erg moeilijk is.
Eerlijke koffie als oplossing
Wat kan ik als koffieliefhebber doen? Hoewel grootschalige systeemverandering nodig is om de klimaatcrisis aan te pakken, kun je als consument een verschil maken. Sommige koffiebedrijven stimuleren regeneratieve landbouwtechnieken en helpen boeren zich aan te passen aan extreme weersomstandigheden. Door merken te ondersteunen die duurzaamheid prioriteren—via fair trade, agroforestry of CO2-neutrale operaties—kun je bijdragen aan een verantwoorde productie.
Daarnaast kun je koffie beschouwen als een luxeproduct in plaats van een goedkope, achteloze gewoonte. Van elke kop koffie echt genieten betekent ook begrijpen hoeveel werk erin zit.
En misschien vraag je je na het lezen van dit alles wel af wat de invloed op het milieu is van je geliefde kopje koffie. We hebben die vraag beantwoord in onze voorbeeld-LCA over koffie en thee die je hier kunt lezen.
Veel mensen verdunnen koffie dan met koemelk, havermelk of sojamelk. Als je geïnteresseerd bent in de milieu-impact van deze producten, lees dan hier onze analyse.
.webp)