Heb je wel eens gehoord van greenwashing? Een product of organisatie duurzaam noemen, terwijl dit niet waar is. Dit is misleiding van consumenten en andere belanghebbenden. Om greenwashing te voorkomen en groene claims van bedrijven te reguleren, heeft de Europese Unie de Green Claims Directive (GCD) voorgesteld. De GCD is een initiatief om groene claims te onderbouwen, door bedrijven te verplichten hun duurzaamheidsclaims te staven met bewijs. Feiten en cijfers, of data-driven duurzaamheid zoals wij het bij Hedgehog Company noemen.
Laten we wat context geven
Als consument is het niet gemakkelijk om te beslissen welk product je in de supermarkt koopt. Je hebt natuurlijk je favoriete merken, maar hoe zit het met duurzaamheid? Houd je hier ook rekening mee? Als je de keuze hebt tussen twee producten, en één daarvan beweert duurzaam te zijn, kiezen steeds meer consumenten tegenwoordig voor het duurzame product. Maar kun je deze zogenaamde groene claims echt vertrouwen?
Dit toenemende bewustzijn is ook duidelijk zichtbaar in het bedrijfsleven, waar het produceren van duurzame producten steeds interessanter wordt. Daarom beginnen veel bedrijven actief te communiceren over hun inspanningen op het gebied van duurzaamheid. Maar binnenkort kunnen bedrijven niet meer zomaar alles zeggen. Er komt een initiatief voor het onderbouwen van groene claims; de Green Claims Directive.
Deze richtlijn is nodig, want volgens de Europese Commissie (2020):
- geven 53% van de groene claims vage, misleidende of ongefundeerde informatie
- hebben 40% van de claims geen ondersteunend bewijs
- biedt de helft van alle groene labels zwakke of geen verificatie
- zijn duurzaamheidslabels niet duidelijk: er zijn 230 duurzaamheidslabels en 100 groene energielabels in de EU, met zeer verschillende transparantieniveaus
Wat is de Green Claims Directive?
De Green Claims Directive (GCD) is een richtlijn die is voorgesteld door de EU en die als doel heeft duidelijke en consistente regels op te stellen voor milieuclaims van bedrijven. De richtlijn heeft betrekking op een reeks onderwerpen zoals CO2-voetafdruk, recyclebaarheid en biologische afbreekbaarheid.
De Europese Commissie heeft het voorstel voor de Green Claims Directive in maart 2023 aangenomen, en in de zomer van 2024 zal er een volgend cruciaal stemmoment over de richtlijn zijn. Vanaf dat moment hebben de lidstaten 18 maanden de tijd om wet- en regelgeving in te voeren en 24 maanden na de ingangsdatum van de richtlijn om deze regels te handhaven.
Het voorstel over groene claims is gericht op
- groene claims betrouwbaar, vergelijkbaar en controleerbaar maken in de hele EU
- consumenten beschermen tegen greenwashing
- bijdragen aan het creëren van een circulaire en groene EU-economie, door consumenten in staat te stellen weloverwogen aankoopbeslissingen te nemen
- gelijke concurrentievoorwaarden te creëren als het gaat om de milieuprestaties van producten
Om deze doelen te bereiken, eist de GCD van bedrijven dat ze zorgen voor:
- Wetenschappelijk bewijs om hun beweringen te ondersteunen
- Ervoor zorgen dat de claims nauwkeurig, verifieerbaar en niet misleidend zijn
- Groene labels moeten gebaseerd zijn op gevestigde certificeringssystemen
The Green Claims Directive would also establish a standardized system of labelling that would allow consumers to easily understand the environmental impact of a product or service. The labelling system would be based on a set of criteria developed by the EU, and companies would need to meet these criteria to be eligible for the label.
In addition to regulating environmental claims made by companies, the Green Claims Directive would also establish penalties for companies that violate the regulations. Companies found to be making false or misleading claims could face fines or legal action.
Wat zijn groene claims?
Net zoals sommige merken beweren dat hun product 'suikervrij' is of 'gemaakt van gecertificeerd (FSC-)hout', kunnen ze ook claims doen over duurzaamheid. Claims over de milieuprestaties van producten worden groene claims genoemd.
Het is belangrijk om voorzichtig te zijn met groene claims van merken. Dit komt omdat ze misleidend kunnen zijn of de milieuvoordelen van hun producten kunnen overdrijven. Om er zeker van te zijn dat een product echt milieuvriendelijk is, moet je op zoek gaan naar certificeringen van derden en onderzoek doen naar de duurzaamheidspraktijken van het merk. Vage of twijfelachtige verklaringen kunnen bijvoorbeeld duiden op greenwashing.
Een paar voorbeelden:
- "Milieuvriendelijke" of "duurzame" producten: Veel merken beweren dat hun producten milieuvriendelijk of duurzaam zijn, maar deze beweringen zijn niet altijd onderbouwd. Dergelijke claims zijn generiek en laten het product milieuvriendelijker lijken dan het in werkelijkheid is.
Een voorbeeld: H&M die 'groene' kledinglijn Conscious Clothing overneemt, blijkt niet zo bewust te zijn.
- "Groene" verpakking: Sommige merken beweren dat hun verpakking gemaakt is van gerecycled of duurzaam materiaal. Maar de totale milieu-impact van verpakkingen gaat verder dan alleen de gebruikte materialen, en merken houden mogelijk geen rekening met andere factoren zoals energieverbruik bij de productie of het transport.
- "CO2-neutrale" of "CO2-compenserende" producten: Sommige merken beweren dat hun producten CO2-neutraal of CO2-gecompenseerd zijn, wat betekent dat ze de uitstoot van broeikasgassen (door hun productie of transport) hebben gecompenseerd. De effectiviteit van sommige CO2-compensatieprogramma's wordt echter betwist, en deze methode stelt bedrijven in staat om zaken te blijven doen zoals ze gewend zijn.
Echt voorbeeld: Shell rebranding als bijdrager aan de groene transitie, maar in feite gaat het grootste deel van de investeringen naar fossiele brandstoffen.
- "Natuurlijke" of "biologische" ingrediënten: Merken kunnen termen als "natuurlijk" of "biologisch" gebruiken om te suggereren dat hun producten veiliger of beter voor het milieu zijn. Deze termen zijn echter niet gereguleerd en kunnen op misleidende manieren worden gebruikt. Bovendien zijn natuurlijke of biologische ingrediënten niet altijd beter voor het milieu, omdat er meer land, water of energie voor nodig kan zijn.
Greenwashing en de Green Claims Directive
Greenwashing is een term die wordt gebruikt als bedrijven valse of misleidende claims maken over de milieuvoordelen van hun producten. Als we naar de vorige voorbeelden kijken, zien we dat bedrijven vaak overdreven of vage (of soms zelfs valse) beweringen doen over de duurzaamheid van hun producten. Ze doen dit om hun producten duurzamer te laten lijken dan ze in werkelijkheid zijn.
Greenwashing is problematisch omdat het consumenten kan misleiden, door hen te laten denken dat ze milieuvriendelijke keuzes maken terwijl dat in feite niet zo is. Het kan ook de inspanningen ondermijnen van bedrijven die zich echt inzetten voor duurzaamheid, door het moeilijker te maken voor consumenten om te onderscheiden welke producten en praktijken wel echt milieuvriendelijk zijn.
Voordelen van de Green Claims Directive
Er zijn veel verwachte voordelen van de Green Claims Directive
Voor consumenten:
- Ervoor zorgen dat betrouwbare, vergelijkbare en controleerbare milieu-informatie over producten voor iedereen toegankelijk is.
- Maak milieulabels en -claims geloofwaardig en betrouwbaar.
- Consumenten in staat stellen beter geïnformeerde aankoopbeslissingen te nemen en bij te dragen aan de groene transitie.
- Stop de wildgroei van milieulabels en -keurmerken.
En voor bedrijven:
- Een gemeenschappelijke aanpak voor groene claims in de hele EU, zodat bedrijven op gelijke voet kunnen concurreren.
- Het concurrentievermogen verbeteren van marktdeelnemers die werken aan de milieuduurzaamheid van hun producten en activiteiten.
- De geloofwaardigheid vergroten van EU-bedrijven die zich bezighouden met grensoverschrijdende handel binnen de EU.
- Meer vraag genereren naar groenere producten en oplossingen.
Hoe bereid je je voor op de Green Claims Directive?
Om boetes voor onjuiste of misleidende claims te voorkomen, zijn hier enkele stappen die je kunt nemen om je voor te bereiden op de GCD en echt duurzame claims te maken:
- Huidige claims beoordelen en herzien. Bekijk je huidige milieuclaims en beoordeel of ze voldoen aan de Green Claims Directive.
- Gebruik gevestigde normen. Gebruik gevestigde milieunormen, zoals ISO, bij het maken van milieuclaims. Deze standaarden bieden duidelijke richtlijnen voor het meten van en rapporteren over milieueffecten, en de kans is groter dat ze worden geaccepteerd door regelgevende instanties.
Levenscyclusanalyses (LCA) en CO2-voetafdrukken zijn gevestigde methoden om de milieuvoetafdruk van producten te meten. Deze methoden zijn gebaseerd op normen zoals ISO 14040, 14044 en 14067. Hulp nodig? Wij kunnen je begeleiden. - Zorg voor duidelijk bewijs. Onderbouw elke bewering door gegevens over energieverbruik, uitstoot van broeikasgassen en afvalvermindering op te nemen, evenals certificeringen of audits door derden.
Bewijs is er in vele vormen. Methoden zoals LCA en carbon footprints worden geleverd in gestandaardiseerde rapporten. Bovendien kan er een Environmental Product Declaration (EPD) worden ontwikkeld volgens ISO 14025. Dit is een officieel document dat de ecologische voetafdruk van jouw product openbaar maakt.
Hoe wordt de Green Claims Directive gehandhaafd?
In het voorstel voor de Green Claims Directive geeft de Europese Commissie in artikel 16 aanwijzingen voor de handhaving van de GCD. Natuurlijke of rechtspersonen of organisaties die volgens het recht van de Unie of de nationale wetgeving een rechtmatig belang hebben, hebben het recht om bij de bevoegde autoriteiten met gefundeerde klachten in te dienen als zij van mening zijn dat iemand zich niet aan de bepalingen van deze richtlijn houdt.
Voor de toepassing van deze clausule worden niet-overheids entiteiten of organisaties die opkomen voor de bescherming van de menselijke gezondheid, het milieu of de consument en die voldoen aan nationale wettelijke vereisten, geacht een voldoende belang te hebben.
De bevoegde autoriteiten moeten de aanklager zo snel mogelijk en in ieder geval in overeenstemming met de relevante nationale wettelijke bepalingen op de hoogte stellen van hun beslissing, om het verzoek om actie te accepteren of af te wijzen.
De lidstaten moeten waarborgen dat personen of organisaties die een gegronde klacht indienen, toegang hebben tot een rechterlijke instantie of een andere onafhankelijke en onpartijdige overheidsinstantie die de besluiten, het optreden of het niet-handelen van de bevoegde autoriteit in het kader van deze richtlijn op procedurele en materiële rechtmatigheid kan toetsen.
Je kunt het voorstel voor de Green Claims Directive onder dit artikel downloaden. Hier kun je alle officiële informatie lezen om meer te weten te komen over de GCD.
Grotere context; De Green Deal
De Green Claims Directive maakt deel uit van de grotere duurzaamheidscontext van The Green Deal. Dit is de Europese ambitie om, als eerste continent, klimaatneutraal te zijn in 2050. In deze context is de GCD nauw verbonden met de volgende andere wetgevingen: consumenten mondig maken voor de groene transitie, ecodesign voor duurzame producten, de 'van boer tot bord'-strategie en het gerelateerde wetgevingskader voor duurzame voedselsystemen.
Deze initiatieven zijn gericht op het creëren van een samenhangend beleidskader, waarmee de EU naar het standaardiseren van duurzame goederen, diensten en bedrijfsmodellen zal bewegen. Het doel is om de milieu-impact van producten die in de EU worden geconsumeerd drastisch te verminderen, en zo het overkoepelende beleidsdoel te ondersteunen dat de EU in 2050 klimaatneutraal is.
