Wat is de definitie van duurzaamheid? Is duurzaamheid “absoluut”? Of ontstaat duurzaamheid in vergelijking met niet-duurzame opties? En dan hebben we ook nog circulariteit; hoe zit het daarmee? Joost Walterbos, Max Wastiaux & Clara Kuindersma gingen hierover in gesprek in de podcast "De Klimaat Veranderaars". Lees hier de belangrijkste uitkomsten.
Liever luisteren? De aflevering "Duurzaamheid,definities & daden" staat op Spotify en Apple Podcasts.
De twee kenmerken van duurzaamheid
Joost: “Definities van duurzaamheid, of circulariteit, dat zijn best complexe vraagstukken. Als duurzaamheids-expert zie ik in ieder geval deze twee kenmerken van duurzaamheid; duurzaamheid gaat over landsgrenzen heen en is generatie-overstijgend.
Milieuproblemen houden zich niet aan landsgrenzen. Grapje hierover: waarom denk je dat alle fabrieken een enorm lange schoorsteenpijp hebben? Je wilt natuurlijk niet dat je uitstoot op je eigen terrein neerdaalt! En met zo een schoorsteenpijp komt het lekker een stuk verderop, bij je buren terecht.
Dit principe zien we ook in het echt terugkomen; een rivier stopt bijvoorbeeld niet bij een grens. Dus als er ergens in Zwitserland een chemische fabriek staat, en die loost afval in de Rijn, dan komt dat uiteindelijk hier in Nederland terecht. Landen zijn geen eigen eilandje, en door dit grensoverschrijdende aspect dragen alle landen ook minstens gelijke verantwoordelijkheid voor de klimaat-crisis.
Het andere aspect is dat duurzaamheid generatie-overstijgend is. Wat we nu doen heeft impact op de generaties die na ons komen. Als wereldburger van dit moment dragen wij dus de verantwoordelijkheid voor ons gedrag, en het effect van ons gedrag op mensen die over 100 jaar leven. Zo zie ik het echt, duurzaamheid is onze verantwoordelijkheid.”
De klimaat-crisis stopt niet ineens
“De klimaat-crisis stopt niet ineens, als huidige generaties zijn overleden. De emissies die wij uitstoten hebben nog tot ver in de toekomst effect. Hier zit een flinke vertraging in. Net zoals we nu de gevolgen merken van emissies die tientallen jaren geleden zijn uitgestoten.
Dus zelfs als we nu stoppen met broeikasgas emissies, is het klimaat-probleem niet direct opgelost. We hebben alsnog een enorm overschot aan CO2 in de atmosfeer. En we hebben op dit moment nog niet de capaciteit om deze CO2 te verwijderen. Maar we zullen we de natuur zeker een handje moeten helpen.”
Heeft duurzaamheid nog zin?
“Je hoort mensen altijd zeggen; wat heeft duurzaamheid nog voor zin? De wereld gaat toch al kapot. Nou, ik kan je een ding vertellen; de wereld blijft wel bestaan. Want dat is gewoon een stuk steen. Maar wij zijn het, als mensheid, die straks geen leefbare wereld meer over hebben. We maken onze eigen leefomgeving kapot. Dat is een hele andere definitie van het probleem. Dat stuk steen, dat blijft wel.
En daarom vind ik we moeten zorgen dat het effect van de mensheid, op onze directe leefomgeving, tenminste niet negatief is. Onze invloed moet netto in balans komen. En dan moeten we liefst ook een stuk extra teruggeven, voor de littekens die we al hebben achtergelaten over de afgelopen grofweg 150 jaar.”
En is duurzaamheid iets "absoluuts"?
Is iets absoluut, en objectief, duurzaam? Of ontstaat duurzaamheid eigenlijk altijd in vergelijking met een minder duurzame optie? Joost: "Goede vraag. Je hebt nu een status quo, waar mensen op een bepaalde manier handelen. En dat is wat we willen verduurzamen, veranderen zodat er minder impact ontstaat. Een verandering is altijd relatief, het effect is ten opzicht van een eerdere staat.”
Maar we willen ook toe naar objectieve duurzaamheid; de situatie waarin de netto-impact van de mens op de wereld nul is.
En wat is circulariteit?
Dan hebben we ook nog circulariteit en de circulaire economie. Hoe kunnen we circulariteit en duurzaamheid naast elkaar plaatsen? Is iets wat circulair is dan ook altijd duurzaam? En is iets wat duurzaam is dan ook altijd circulair?
Joost: “Duurzaamheid is het holistische, of overkoepelende begrip. Het containerbegrip, waarin het erover gaat dat we ons zo moeten gedragen dat de wereld voor anderen een leefbare plek blijft. En dan gaat het over anderen in andere landen, en in andere generaties. Dat is het begrip duurzaamheid.
En de circulaire economie is één van de oplossingen, of één van de mogelijke routes, die bijdragen aan een duurzamer bestaan. De circulaire economie is een weg naar duurzaamheid toe. Dus als je iets circulair doet, leidt dat naar meer duurzaamheid.
Want in de circulaire economie gaan we efficiënt om met onze grondstoffen. Idealiter pluk je daar dus bijvoorbeeld katoen, maak je daar een T-shirt en als consument heb je de verantwoordelijkheid om te zorgen dat dit T-shirt aan het einde van zijn levensduur weer een nieuwe levensduur in kan gaan. En dat kan dan als nieuw T-shirt zijn. Of in de vorm dat je het garen uit elkaar haalt, om er alsnog een nieuw T-shirt van te maken."
Recyclen is niet hetzelfde als circulariteit
Joost; “Maar op het moment dat ik dat T-shirt uit elkaar haal, en ik er een vaatdoek van maak die aan het einde van zijn levensduur in de prullenbak verdwijnt en verbrand wordt; dan is dat niet circulair. Dat is gewoon één keer recyclen naar een laagwaardiger product.
De essentie van de circulaire economie is dat je die materialen altijd, of in ieder geval zo lang mogelijk, op hoge kwaliteit houdt. De term circulaire economie wordt heel vaak misbruikt voor iets dat gewoon recycling is."
Luister naar het hele gesprek op je favoriete podcast-platform; ga naar de podcast.
Spoiler: Max en Clara delen ook hun definities van duurzaamheid. En vertellen wat hun goede klimaat-daden en -zonden zijn van de afgelopen tijd.
